2 BÀI PHỎNG VẤN
NHẠC SĨ LÊ DINH
CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP
Xin mời bạn đọc nghe tâm tình của nhạc sĩ Lê Dinh, qua mẩu chuyện ngắn sau đây :
Bích Xuân: Xin vui lòng sơ lược tiểu sử của nhạc sĩ ?
LÊ DINH: Sinh năm 1934 (tuổi Giáp Tuất) tại làng Vinh Hựu, tỉnh Gò Công.
1948-1953: Học Trung học ở Collège Le Myre de Vilers (MỹTho).
1953-1955: Học trường Cao đẳng Vô Tuyến Ðiện Saigon (Ecole Supérieure de Radióelectricité de Saigon).
1955-1957: Dạy học (Pháp văn và âm nhạc) ở Gò Công và ở Chợ Lớn.
1957-1975: Làm việc tại Ðài Phát thanh Saigon. Chức vụ: Chủ sự Phòng Sản Xuất rồi Chủ sự Phòng Ðiều Hợp.
1975-1978: Không làm gì được cả.
Tháng 8/1978: Vượt biên đến đảo Ðài Loan.
Tháng 10/1978: Ðịnh cư ở Canada, thành phố Montréal, cho đến nay.
1979-1999: Làm việc cho hãng tàu chở hàng
hóa đi khắp thế giới có tên là Federal Navigation (viết tắt là FEDNAV)
của Canada ở thành phố Montréal (Ðiểm đặc biệt là hãng tàu này là hãng
tàu đã cứu vớt 40 người trên chiếc ghe tỵ nạn – trong đó có gia đình Lê
Dinh – trên biển Nam Hải năm 1978).
Lúc còn học ở Trung học Le Myre de Vilers (MỹTho) có theo học hàm thụ lớp hòa âm và sáng tác của Ecole Universelle de Paris.
Sáng tác đầu tiên : Bài Làng Anh Làng Em, viết năm 1956, nhà xuất bản Tinh Hoa miền Nam ấn hành năm 1956.
Gia cảnh : Vợ, 3 con.
Sáng tác: Cuộc đời sáng tác của Lê Dinh trong 47 năm gắn bó với âm nhạc được chia ra làm 3 giai đoạn :
Giai đoạn 1: 1956-1966: Trong thời gian này, Lê Dinh có những sáng tác như :
- Ngày ấy quen nhau (1959) – Thương đời
hoa (1960) – Hôm nào anh đi (1960) – Có nhớ không anh (1960) – Tấm ảnh
ngày xưa (1961) – Cánh thiệp hồng (1961) – Ga chiều (1962) – Xác pháo
nhà ai (1964) – Chiều lên bản Thượng (1964) – Tình yêu trả lại trăng sao
(1964) – Thương về xứ Thượng (1965) – Ngang trái (1965)…
Trong giai đoạn này, có những sáng tác
chung với Minh Kỳ : Ðường chiều sơn cước – Tiếng hát Mường Luông – Người
em xứ Thượng – Ðường về khuya – Tôi đã gặp – Hạnh phúc đầu Xuân – Cánh
thiệp đầu Xuân – Một chuyến xe hoa – Mưa trên phố Huế…
Giai đoạn 2: 1966-1975: Thành lập nhóm Lê Minh Bằng (Lê Dinh – Minh Kỳ – Anh Bằng).
-1966: Ðêm nguyện cầu (sáng tác đầu tiên của nhóm).
-1966: Ðêm nguyện cầu (sáng tác đầu tiên của nhóm).
Nhóm Lê Minh Bằng còn có những tên nữa
như : Mạc Phong Linh, Mai Thiết Linh (Truyện tình Lan và Ðiệp 1, 2 &
3), Mai Bích Dung (Linh hồn tượng đá, Cho người tình nhỏ), Dạ Ly Vũ
(Hồi tưởng), Dạ Cầm (Tình đời, Trở về cát bụi, Ðêm vũ trường, Kiếp cầm
ca) và rất nhiều tên khác nữa như : Vũ Chương, Phương Trà, Tây Phố, Tôn
Nữ Thụy Khương, Trúc ly, Huy Cường, Mặc Vũ v.v…) (Ngưng sáng tác
1975-1978).
Giai đoạn 3: Từ năm 1979:
Có những bài Bài hát của người điên – Nắng bên này sông – Thương về Gò
Công – Sao anh không nhớ Gò Công – Dòng kỷ niệm – Chữ tình – Huế buồn –
Chỉ là phù du (2003).
BX: Khán giả đã biết
nhạc sĩ Lê Dinh bắt đầu từ năm 1956 nhưng cho đến nay vẫn không quên
công việc của một người làm về thông tin trên đài phát thanh trước năm
1975, hiện thời còn là chủ bút tờ báo nữa, mà cốt yếu của người cầm bút
có kiến thức, có chiều sâu tư tưởng, tờ báo mới hay, phải hấp dẫn để đến
được với độc giả. Công việc của nhạc sĩ nằm trong tư tưởng Văn hóa. Xin
nhạc sĩ cho biết cảm tưởng về những điều này ?
Nhạc sĩ LD: Khán thính
giả biết Lê Dinh từ năm 1956 (qua bài Làng anh làng em) cho đến nay
nhưng từ năm 1994, khi nguyệt san Nghệ Thuật ấn hành số 1, độc giả biết
Lê Dinh qua người chủ trương tờ báo và đồng thời cũng qua Lê Dinh, người
viết nhạc. Chủ trương tờ báo, LD không có tham vọng to lớn, chỉ muốn
dùng tờ báo, ngoài việc loan tin tức về âm nhạc, thời sự, kiến thức phổ
thông… chính yếu là muốn nhắc lại cho các thế hệ sau biết những người đi
trước trong lãnh vực văn học, âm nhạc, nghệ thuật… và giới thiệu, nâng
đỡ những mầm non văn nghệ trên con đường mà những mầm non này đã chọn.
BX: Nhạc sĩ đã được khán
giả trước năm 1975 yêu thích và ngay như hôm nay tại Hải ngoại, được
các Trung tâm băng nhạc thâu lại các nhạc bản như – Xác pháo nhà ai
(1964) – Chiều lên bản Thượng (1964) – Tình yêu trả lại trăng sao (1964)
– Thương về xứ Thượng (1965) – Ngang trái (1965)…v.v… Tại sao nhạc sĩ
không tiếp tục đi sâu vào các ca khúc khác ?
Nhạc sĩ LD: Vẫn sáng tác
(mặc dù tờ báo chiếm rất nhiều thì giờ) nhưng so với trrước 1975 thì
rất ít vì ở hải ngoại còn nhiều thứ cần nhiều thì giờ để giải quyết và
cơm áo buộc ràng không cho mình còn nhiều thì giờ để sáng tác.
BX: Công việc làm báo, làm đài phát thanh tại Montreal, có hỗ trợ gì trong cuộc sống của nhạc sĩ không ?
Nhạc sĩ LD: Công việc
làm báo, làm đài phát thanh ở đâu thì không biết, chứ ở thành phố
Montréal này, không giúp đỡ gì về mặt tài chính cho người chủ trương. Ðó
chỉ là sở thích thôi, ai không thích, không thể nào làm nổi, với trăm
ngàn chuyện bực mình vụn vặt, không thể nói ra hết ở đây.
BX: Nhạc sĩ có những bản nhạc viết về quê hương rất tha thiết. Xin nhạc sĩ cho biết cảm tưởng về những bài nhạc ấy ?
Nhạc sĩ LD: Về những bản
nhạc quê hương, không hiểu tại sao, khi còn ở trong nước thì không
viết, nhưng giờ đây, ở hải ngoại mới thấy thấm thía 2 chữ “quê hương” và
viết rất dễ, rất suôn sẻ, chẳng hạn như bài “Thương về Gò Công (Nắng
trưa lên rất cao, Ngoài xóm đi vào, đi ngang bờ ao, gặp em đang hái cau
để má ăn trầu. Ai qua Gò Công mà không ghé thăm chợ Dinh, Ðể nghe tiếng
hò cô gái ngoài kinh, Hò ơi: Em là cô gái xứ Gò, quanh năm sông vắng đưa
đò nuôi me, Nhà em ở xóm Giồng Tre, Anh về nhớ ghé thăm mẹ thăm em).
BX: Theo nhạc sĩ những dòng nhạc trước năm 1975 có những đặc điểm gì giống và khác với thời bây giờ ?
Nhạc sĩ LD: Nhạc trước
1975, kỹ thuật không rắc rối, lời ca ít cầu kỳ và bình dị hơn nhạc sau
1975, kỹ thuật vững chải hơn, hơi khó khăn hơn (có lẽ do sống gần với
nền âm nhạc của ngoại quốc) và lời ca cùng đề tài cũng thay đổi nhiều,
do hoàn cảnh đang ở tạm nơi xứ người, thân phận ly hương v.v…
BX: Xin nhạc sĩ vài kinh nghiệm khi làm nhạc ?
Nhạc sĩ LD: Nói về kinh
nghiệm trong việc viết nhạc thì nếu viết nhạc nhiều, thì lần lần kỹ
thuật sẽ vững chắc hơn, không còn để những lỗi lầm ấu trĩ những khiếm
khuyết buồn cười. Những người viết nhạc từ 10 năm trở lên sẽ không còn
vấp phải những lỗi lầm này. Còn về phần hồn nhạc, thì không ai giống ai,
cũng không phải do kinh nghiệm mà có, bởi đó là thiên phú.
BX: Về các ca sĩ hiện nay ở hải ngọai ?
Nhạc sĩ LD: Các ca sĩ
hiện nay ở hải ngoại : Lớp lớn tuổi (đã nổi tiếng ở Việt Nam) một số,
phong độ vẫn còn và họ hát bằng tâm hồn, còn một số trẻ mới lớn lên và
nổi tiếng ở hải ngoại, có một số hát bằng hình dáng hơn là hát bằng xúc
cảm. Số này cần phải có những người múa may xung quanh mới được. Và khán
giả thì “coi” họ hát hơn là “nghe” họ hát.
BX: Với nghề báo xin nhạc sĩ có nhận xét ?
Nhạc sĩ LD: Về làm báo,
thì tuy mới làm 9 năm thôi, nhưng đã nhận thấy rất là nhiêu khê bởi vì
trong giới văn chương quá bao la hơn là trong giới âm nhạc. Những nhiêu
khê này, không thể nói ra trong khi còn làm báo, chỉ có thể nói khi nào
hết làm báo, bằng cách viết hồi ký chẳng hạn. Phục thay những người cả
đời làm báo.
BX: Xin nhạc sĩ kiêm Chủ bút cho biết thế nào là mẩu truyện ngắn hay ? Cây bút nào anh cảm mến ?
Nhạc sĩ LD: Cảm nghĩ của
một chủ bút không khác gì cảm nghĩ của một độc giả. Một truyện ngắn
(hay dài) mà hay là có đề tài mới lạ, không giống những truyện đã có từ
trước, có thắt gút (cho độc giả hồi họp, chờ đợi) rồi từ từ mở khi kết
thúc, vui hay buồn, để trả độc giả về với thực tại. Về phần văn chương,
không cần phải cầu kỳ hoa lá cành, chỉ cần cho trọn vẹn, câu cú có đầy
đủ chủ từ, động từ, túc từ là được. (Chúa ghét những truyện kể lể dài
dòng rồi hết, không đem lại một cảm xúc gì cho người đọc).
BX: Xin nhạc sĩ cho biết tại sao bây giờ các nhạc sĩ thường hay sáng tác những ca khúc gào thét như thế ?
Nhạc sĩ LD: Âm nhạc
những năm sau này (nhất là âm nhạc trong nước) không phải là âm nhạc nữa
mà không biết nên gọi đó là gì. Nghe loại nhạc chói tai này, đang vui
mình bỗng thấy bực tức ngang xương. Ca sĩ thì không gào thét không phải
là ca sĩ, có thể gọi là ” hét sĩ ” thì đúng hơn. (Người Pháp có câu :
Chanter n’est pas crier). Người VN mình bắt chước rất hay, nhưng bắt
chước cái không nên bắt chước. Tuy nhiên, ở trong nước, cũng có một số
ít bài rất dễ thương như Song quê, Về quê ngoại, Tiếng hát chim đa đa
v.v…
BX: Nhạc sĩ ấp ủ đề tài nào trong tương lai ?
Nhạc sĩ LD: Hình thức
thu video của những trung tâm video lớn bây giờ, nếu cứ cái đà này mà
kéo dài mãi, sợ không còn có người thích nữa. Phải thay đổi món ăn cho
con người thưởng thức, ăn một món dù ngon, nhưng ăn hoài cũng phải chán
(A force de manger la même soupe, on finit par se lasser). Do đó, một
màn kịch nhạc, có thể nói như một vở tuồng cải lương mà thay vì cổ nhạc
mình viết bằng tân nhạc, có đối thoại, có ca, có vũ, một câu chuyện có
đầu có đuôi, viết bằng tân nhạc. Việc này đòi hỏi ca sĩ phải là diễn
viên và có như thế mới hấp dẫn về lâu về dài số khán thính giả ít oi ở
hải ngoại này. Ðó là ước muốn của LD nhưng mình không có trong tay
phương tiện thì làm sao thể hiện được, cho nên ước muốn chỉ là ước muốn
suông mà thôi.
BX: Xin cảm ơn nhạc sĩ Lê Dinh
Trần Năng Phụng post
*****************************************
Phỏng vấn qua bà Trần Thị Kim Quyên
(vợ NS Lê Dinh) :
Sóng Văn (SV) : Trong cơ duyên nào bà đã
đến với người bạn đời của mình ? Và trong chiều dài thăng trầm của cuộc
sống, bà có thể giới thiệu một kỷ niệm buồn, vui ?
Trần Thị Kim Quyên (TTKQ) : năm 1955, tôi
bắt đầu dạy học ở Gò Công. Năm 1956 chồng tôi (Nhạc sĩ Lê Dinh) cũng về
dạy học cùng trường với tôi và chúng tôi biết nhau từ đó. Đến năm 1957,
chúng tôi làm đám cưới. Trong cuộc sống vợ chồng, nhớ lại thời còn son
trẻ của chồng tôi, khoảng những năm 1960-1965, cũng có những chuyện buồn
về tình cảm, nhưng tôi nghĩ, làm vợ một nghệ sĩ là phải chịu đựng, đợi
khi trời quang mây tạnh gia đình sẽ yên vui.
SV: Nhiều người thường quan niệm rằng :
các ông bà tác giả, dù sinh hoạt ở bộ môn nghệ thuật nào, cũng thường có
tính lơ là đối với những công việc gia đình. Theo bà, nhận xét này đúng
được bao nhiêu phần trăm ? Và riêng ông nhà thì sao ?
TTKQ: Điều này không đúng lắm, vì không
phải nghệ sĩ thì hay lơ là công việc gia đình. Theo tôi, việc này tùy
thuộc cá tánh của mỗi người. Có những đức phu quân không phải là nghệ
sĩ nhưng cũng không phụ giúp được gì cho vợ. Trái lại có những người
chồng là nghệ sĩ nổi tiếng mà phụ lo công việc gia đình một cách đắc
lực. Nhận xét này chỉ đúng 50% thôi.
SV: Ngoài những môn sở trường, xin cho biết ông nhà còn thích hoạt động giải trí thêm với những bộ môn nào khác ?
TTKQ: Ngoài việc sáng tác nhạc, chồng tôi cũng làm thơ và giải trí bằng cách xem xi nê, video.
SV: Xin cho biết một ít thói quen của ông nhà trong lúc sáng tác ?
TTKQ: Chồng tôi có thói quen sáng tác lúc
đêm khuya, khi mọi người trong nhà đều yên giấc ngủ, và lúc sáng sớm
vừa thức dậy. Khi sáng tác, bên mình thường hay có tách cà phê sữa nóng.
SV: Bà đã từng có những đóng góp vào công việc sáng tác của ông nhà ?
TTKQ: Khi hoàn thành xong một nhạc phẩm,
chồng tôi thường hỏi tôi cái tựa như vậy có được không ? hoặc hát cho
tôi nghe thử và tôi luôn luôn là vị thính giả đầu tiên của những nhạc
phẩm nhà tôi viết. Tôi thường hay góp ý về cái tựa bài hát và chỉ cái
tựa mà thôi. Lâu lâu cũng có gặp vài bài mà tôi không thích. Tôi nêu lên
ý kiến khách quan của tôi và chồng tôi khai tử bài đó luôn, không sửa
chữa gì cả. Vì theo chồng tôi nói, sửa một bài hát khó hơn sáng tác một
bài hát.
SV: Bà có những nhận xét tổng quát nào về toàn bộ tác phẩm của ông nhà đã được giới thiệu rộng rãi trong quần chúng ?
TTKQ: Về toàn bộ tác phẩm của chồng tôi
cho đến ngày hôm nay tôi rất thích vì nó hợp với sở thích của tôi, và
theo tôi, chúng cũng thích hợp với sở thích của đa số quần chúng. Nhưng
tôi không biết quần chúng cho điểm thế nào, chớ riêng tôi thì tôi phê
18/20 tất cả những nhạc phẩm mà chồng tôi sáng tác, khoảng hai trăm
(200) bài. Không biết có phải mèo khen mèo dài đuôi không ?
SV: Xuyên qua việc phát hành, phổ biến
các tác phẩm nghệ thuật của ông nhà, bà có những nhận định gì về tình
hình sinh hoạt văn học nghệ thuật Việt Nam hiện nay tại hải ngoại ?
TTKQ: Sau 1975, việc phổ biến ấn hành và
phát hành những tác phẩm nghệ thuật không còn giống như lúc còn ở trong
nước nữa. Việc phổ biến cũng khó khăn không thua gì việc phát hành vì đa
số người Việt lưu vong không có tập trung ở một chỗ. Ngày trước, phương
tiện phổ biến trong nước là đài phát thanh và đài truyền hình. Ngày
nay, phương tiện phổ biến là băng nhạc và video – nhất là video, một
phương tiện phổ biến hữu hiệu nhất – thì quá ít cho nên sự phổ biến một
sáng tác mới thật là hạn hẹp. Sau đó, sự sinh hoạt văn nghệ kém phần
hứng thú vì thiếu phương tiện phổ biến. (Ít có sáng tác mới).
SV: Cá nhân bà đã và đang sinh hoạt
trong lãnh vực nào ? Những sinh hoạt đó có gây trở ngại hoặc hổ tương
trong việc sáng tác của ông nhà ?
TTKQ: Tôi chỉ la một nội trợ sau 1975 cho
nên không có gì trở ngại cho chồng tôi trong việc sáng tác, vì tôi đảm
đang một phần lớn những công việc trong gia đình để chồng rảnh rang mà
đi làm việc (tay phải) để nuôi gia đình, và sáng tác (tay trái) theo sở
thích của chồng tôi.
SV: Nếu có thể được, xin bà vắn tắt cho
đôi dòng tiểu sử của ông, những tác phẩm của ông ấy, và đôi dòng về cá
nhân bà, đại khái quê quán, hoài bảo…
TTKQ: Sơ lược tiểu sử chồng tôi :
- Nhạc sĩ Lê Dinh, tên thật Lê Văn Dinh,
sinh ngày 08-9-1934, tại Vĩnh Hựu, Gò Công. Tác phẩm đầu tay : Làng Anh
Làng Em (1956). Tác phẩm quen thuộc : Tấm Ảnh Ngày Xưa, Thương Đời Hoa,
Xác Pháo Nhà Ai, Cánh Thiệp Hồng, Tình Yêu Trả Lại Trăng Sao, Bài Hát
Của Người Điên, Biển Dâu, Nếu Mai Này, Ga Chiều, Thương Về Xứ Thượng, Hà
Tiên, Dòng Kỷ Niệm, Thương Về Gò Công vv…
.
No comments:
Post a Comment