Nhật báo Người Việt có tìm cách liên lạc với gia đình người quá cố, nhưng không được.
Nhạc sĩ Nhật Ngân, tên thật Trần Nhật Ngân,
là tác giả nhiều nhạc phẩm nổi tiếng trước và sau năm 1975, như “Xuân
Này Con Về, Mẹ Ở Ðâu,” “Xuân Này Con Không Về” và “Qua Cơn Mê” (hai bài
này viết chung với Trần Trịnh và Lâm Ðệ), “Lính Xa Nhà,” “Ðêm Nay Ai Ðưa
Em Về,” “Một Mai Giã Từ Vũ Khí” (lấy tên tác giả Ngân Khánh, tên con
gái ông)... Một bài hát sáng tác sau 1975 cũng nổi tiếng một thời là
“Anh giải phóng tôi hay tôi giải phóng anh”. Ông sáng tác hơn 200 ca
khúc, gồm nhiều thể loại, từ nhạc tình cảm, thiếu nhi, lính và quê
hương. Ông cũng phổ thơ và đặt lời Việt cho nhiều bản nhạc ngoại quốc.
Trong
một lần trả lời phỏng vấn đài phát thanh RFA năm 2008, nhạc sĩ cho biết
bài “Tôi Ðưa Em Sang Sông” cũng do ông sáng tác, và là tác phẩm đầu
tay, có sự đóng góp của nhạc sĩ Y Vân. “Khung cảnh bản tình ca này là
bến đò An Hải trên sông Hàn, Ðà Nẵng. Năm 1960, danh phận chưa có, chàng
trai đành ngậm ngùi khi nghe tin người yêu phải theo lời gia đình, đi
lấy chồng. Ghi lại tình cảm của mình qua nhạc bản này, viết xong Nhật
Ngân gửi vào Sài Gòn nhờ một nhạc sĩ đã có tên tuổi là Y Vân phổ biến
giùm. Y Vân sửa đổi vài câu cho hợp với đường lối của Bộ Thông Tin khi
đó, rồi ghi tên người em là Y Vũ vào chung với Nhật Ngân,” theo tường
thuật của RFA.
Nhạc sĩ Nhật Ngân là người gốc Bắc,
theo ông cho RFA biết. Cha ông hồi xưa là công chức, đến năm 1952 đổi
vào Huế và đưa cả gia đình vào. Thành ra, nhạc sĩ Nhật Ngân lớn lên ở
Huế, rồi vào Ðà Nẵng học trung học. Ông kể: “Cái gắn bó của tôi với
Quảng Nam-Ðà Nẵng thì hơi nhiều, và cứ mặc nhiên là những người nào ở
Quảng Nam-Ðà Nẵng họ quý mến mình, họ gắn cho mình là dân xứ Quảng thì
tôi nghĩ cái đó cũng chẳng thành vấn đề gì, tại vì cả một cái thời tuổi
trẻ của tôi ở trung học cũng như là đi vào văn nghệ, thành tôi rất yêu
mến xứ Quảng Nam-Ðà Nẵng.”
Nhạc sĩ cũng cho biết số
bản nhạc ông sáng tác ở hải ngoại nhiều hơn thời kỳ trong nước trước
năm 1975. “Bài tôi viết ở hải ngoại nhiều hơn số bài tôi viết ở trong
nước tại vì từ năm 1975 thì tôi đâu có được viết đâu. Tới năm 1982 ra
khỏi nước, tôi mới bắt đầu viết lại, thành ra là số bài ở ngoài này tính
ra có thể gấp ba lần những bài tôi đã viết ở Việt Nam,” nhạc sĩ nói với
RFA.
Năm 1992, nhạc sĩ bị bệnh, phải đi mổ, cắt đi
2/3 bao tử bị ung thư. Trước khi qua đời, ông vẫn tập thể dục mỗi sáng
vài giờ với khí công, dưỡng sinh và quần vợt.
Ngoài
sáng tác, ông cũng là giám khảo nhiều cuộc thi tuyển lựa ca sĩ do các
cơ quan truyền thông vùng Little Saigon tổ chức. Hồi cuối năm 2011, ông
đã không thể tham gia làm giám khảo cuộc thi Giọng Ca Vàng do đài truyền
hình SBTN và Trung Tâm Asia tổ chức, vì bị bệnh nặng vào phút chót. (Ð.D.)
Nhật Ngân: 40 năm cho âm nhạc Việt Nam -
"Tôi
không bao giờ than vãn cuộc đời. Tôi vẫn mang trái tim của tôi, mang sự
yêu mến cuộc đời của mình để bước vào cuộc đời" Năm nay 58 tuổi đời,
nhưng Nhật Ngân đã có một quá trình hoạt động trong lãnh vực âm nhạc từ
40 năm qua. Ðó là một tên tuổi lớn trong làng âm nhạc, tác giả của nhiều
ca khúc giá trị - với số lượng lên tới hàng trăm bài, không kể đến
những nhạc phẩm Mỹ hoặc Pháp do ông soạn lời Việt. Không những thế,
ngoài việc sáng tác ca khúc, Nhật Ngân còn là tác giả của nhiều nhạc
kịch rất quen thuộc trong các chương trình video.
Trần
Nhật Ngân, sinh năm 1942 tại Thanh Hóa và là con út trong một gia đình
sáu người con. Vì thân phụ là một công chức thường phải di chuyển nhiều,
nên Nhật Ngân cũng đã từng sống ở nhiều nơi: Huế và Ðà Nẵng. Vào khoảng
cuối thập niên 50, Nhật Ngân cùng mẹ vào Sài Gòn, theo chân các anh chị
đã vào đây từ trước, trong khi bố ông đã qua đời từ lâụ Sau khi học hết
trung học ở trường Võ Trường Toản và lấy được mảnh bằng tú tài, ông trở
ra Ðà Nẵng dạy nhạc và Việt văn tại trường Phan Thanh Giản. Trước đó,
tại Ðà Nẵng và Huế, Nhật Ngân đã đến với âm nhạc qua sự chỉ dẫn của các
linh mục và sau đó ở Sài Gòn, qua sự hướng dẫn của những người thân
trong họ là giáo sư âm nhạc và nhạc sĩ nổi tiếng như Ðỗ Thế Phiệt và
Nhật Bằng.
Theo lời tâm sự của Nhật Ngân, đáng lẽ
ông đã trở thành một nhạc công xử dụng vĩ cầm như người em họ là Nhật
Hiền, nhưng vì gia đình ông quá nghèo, không đủ khả năng mua cho ông
nhạc khí này Do đó, ông đành quyết định thôi học. Và chính quyết định đó
đã đưa Nhật Ngân đi theo con đường sáng tác.
"Tôi Ðưa Em Sang Sông"
Vì
lòng đam mê âm nhạc và nhất là nhờ ở khả năng thiên phú của mình, Nhật
Ngân đã hoàn thành nhạc phẩm đầu tay khi ông mới vừa 18 tuổi vào năm
1960. Ðó là một ca khúc tình cảm mang tên "Tôi Ðưa Em Sang Sông."
Về
trường hợp ra đời ca khúc này, Nhật Ngân cho biết: Khi trở về dạy học ở
Ðà Nẵng, ông có một người yêu, mà thời đó các gia đình ở miền Trung,
vấn đề là phải có chức phận, thì họ mới gả con gái cho mình. Thế nhưng
thuở đó ông chỉ là người dạy học thôi, nhất là còn trẻ lắm, nên gia đình
cô ấy không chịu gả và cô ấy đi lấy chồng. "Thật sự là ngẫu hứng thôi,
tôi làm bài hát đó". Mặc dù chưa có phương tiện phổ biến rộng rãi trong
thời gian đầu, nhưng "Tôi Ðưa Em Sang Sông" đã trở thành một ca khúc
được giới học sinh, sinh viên Ðà Nẵng rất ưa thích, chép tay chuyền cho
nhau hát. Sau đó Nhật Ngân gửi ca khúc này vào Sài Gòn nhờ nhạc sĩ Y Vân
phổ biến dùm, với sự sửa đổi một vài chữ trong bản nhạc cho hợp với
đường lối của Bộ Thông Tin, lúc đó không cho phép phổ biến những nhạc
phẩm ủy mị, ướt át. Câu "Rồi thời gian lặng lẽ trôi, đời tôi là cánh mây
trôi bốn phương trờị Và đời em là cánh hoa thì bao người ước mơ, đưa
đón trông chờ" được nhạc sĩ Y Vân đổi thành "Rồi thời gian lặng lẽ trôi,
đời tôi là chiến binh đi khắp phương trờị Và đời em là cánh hoa thì bao
người ước mơ, đưa đón trông chờ" cho phù hợp với hoàn cảnh chiến tranh
của đất nước. Câu kết của bản chính là "Nàng đã thay một lối về, thay cả
bàn tay đón đưa" cũng đã được Y Vân đổi thành "Nàng đã thay một lối về,
quên cả người trong gió mưa." Sự thay đổi lời ca này đã khiến cho cảm
thấy "hẫng" đi một chút, như lời ông nói, vì không đúng với tâm trạng
của mình khi đến lúc đó, chưa hề trải qua đời sống trong quân ngũ. Hơn
nữa, vì tác giả còn là một người chưa có tên tuổi nên cần nhờ tới một
nhạc sĩ nổi tiếng đứng chung tên với "Tôi Ðưa Em Sang Sông" để dễ dàng
đến với quần chúng hơn. Khi được phát hành, "Tôi Ðưa Em Sang Sông" được
ký tên bởi hai người là Trần Nhật Ngân và Y Vũ.
Ðêm Nay Ai Ðưa Em Về
Với
một tâm hồn lãng mạn của thời niên thiếu, Nhật Ngân, vì cảm mến giọng
ca của một nữ ca sĩ tên tuổi thời đó, đã cảm hứng để sáng tác tình khúc
thứ nhì của ông là "Ðêm Nay Ai Ðưa Em Về" đã được Lệ Thanh trình bầy lần
đầu tiên qua phần phụ họa của Hồng Phúc và Thanh Sơn. Cũng như "Tôi Ðưa
Em Sang Sông," nhạc phẩm "Ðêm Nay Ai Ðưa Em Về" vào đầu thập niên 60 đã
trở thành ca khúc quen thuộc đối với thính giả của các đài Sài Gòn và
Quân Ðội và là những nhạc phẩm được nhà Diên Hồng xuất bản dưới hình
thức những bản nhạc rời bán rất chạy.
Cuộc đời quân ngũ
Năm
1965, Nhật Ngân gia nhập Cục Tâm Lý Chiến, một năm sau ông được chuyển
về làm trưởng ban văn nghệ của Trung Tâm Huấn Luyện Quang Trung cho đến
năm 1975. Trong thời kỳ này ông viết rất nhiều ca khúc về quân đội,
trong số có những bài quen thuộc như "Người Tình Và Quê Hương," "Lính Xa
Nhà," "Mùa Xuân Của Mẹ," "Xuân Này Con Không Về," v.v. Riêng ca khúc
sau là một trong những ca khúc dính liền với tên tuổi của Duy Khánh,
khiến có nhiều người lầm tưởng chính Duy Khánh là tác giả.
Sau
1975 kẹt lại Việt Nam, Nhật Ngân thỉnh thoảng cùng với một số anh chị
em cùng hoàn cảnh đi trình diễn nhiều nơi. Thời gian này ông đã cho ra
đời nhạc phẩm nổi tiếng, có tính cách châm biếm điều mà nhà cầm quyền
Việt Nam thời kỳ này gọi là "giải phóng" vào tháng Tám năm 75. Ðó là ca
khúc "Anh Giải Phóng Tôi Hay Tôi Giải Phóng Anh?" được nữ ca sĩ Ngọc
Minh phổ biến đầu tiên tại hải ngoại sau khi vượt biển rời khỏi Việt
Nam.
Nhật Ngân sau đó cũng một mình rời Việt Nam
vào năm 1982, bị kẹt ở trại tỵ nạn Sikiu, Thái Lan cho đến năm 84 mới
được nhận vào Hoa Kỳ và ông được nữ ca sĩ Thanh Thúy bảo trợ về sống tại
phía bắc Hollywood. Một thời gian sau, ông dời xuống Orange County ở
chung với nghệ sĩ Nguyễn Long trong khi chờ ngày đoàn tụ với vợ con vào
năm 90.
Nhật
Ngân lập gia đình vào năm 1969 và có ba người con. Người con gái lớn
của ông tên Ngân Khánh, đã tốt nghiệp cử nhân về âm nhạc Ðại học
Fullerton, Nam Californiạ Ông đã lấy tên Ngân Khánh để ký dưới một số
nhạc phẩm như "Giã Từ Vũ Khí" và "Cám Ơn." Người con trai kế của ông
đang theo học về ngành dược, trong khi người con trai út đã tốt nghiệp
về ngành điện toán. Với tình trạng như vậy, Nhật Ngân cho là mình đã
được thảnh thơi trong việc sáng tác "thích thì tôi viết, không thích thì
tôi thôi."
Ngay thời gian đầu đặt chân lên đất
Mỹ, Nhật Ngân đã vùi đầu ngay vào công việc sáng tác. Ông cho ra đời
nhạc phẩm đầu tiên tại hải ngoại là "Hương." Nhật Ngân đã dựa trên một
bài thơ của Nguyễn Long để soạn thành ca khúc nàỵ "Hương" đã thành công
ngay từ bước đầu với tiếng hát của Elvis Phương, kế đó với tiếng hát của
Tuấn Anh và gần đây hơn cả là Nguyễn Hưng. Nhật Ngân cũng từng phổ nhạc
từ một số bài thơ tại hải ngoại, trong số có bài thơ "Kiếp Sau" của
Trần Mộng Tú, do Ái Vân trình bầy trên một chương trình video của trung
tâm Thúy Nga.
Nhật Ngân cho biết đối với những
sáng tác có "hơi hướng quê hương" của ông "thì Duy Khánh, Hương Lan,
Thanh Tuyền là thích hợp hơn cả ". Do đó, ông thường nhắm vào một tiếng
hát đặc biệt để sáng tác trước khi gửi đến người nghe. Còn về những ca
khúc tình cảm thì "những bài của tôi như "Ngày Vui Qua Mau," "Lời Ðắng
Cho Một Cuộc Tình" hay "Hương" thì đủ giọng ca có thể hát được."
Theo
Nhật Ngân, cuộc sống của một nghệ sĩ sáng tác hiện nay ở hải ngoại đang
trong tình trạng dễ thở hơn những năm trước về mặt kinh tế mà nguyên
nhân chính do sự phổ biến mạnh mẽ của các chương trình video ca nhạc. Sự
phát triển của video từ hơn 10 năm nay đã nuôi dưỡng được phong trào
sáng tác nhạc mới cũng như một số hoạt động văn nghệ cho các nhạc sĩ
bằng cách này hay cách khác có thể sống được. "Những năm trước thì tôi
nghĩ là không sống nổị Cái thời điểm trước, từ 84 trở đi cho tới khoảng
độ 90, 91, 92 chẳng hạn thì tương đối mình sống vẫn èo ọt lắm. Nhưng
những năm sau này chẳng hạn, từ khi mà video mạnh lên, những video như
là Thúy Nga, Asia hay mấy trung tâm lớn họ làm mạnh lên thì tôi nghĩ nếu
những người nào có khả năng thì có thể vẫn sống được với ngành âm
nhạc."
Ðối với một số nhạc sĩ khi ghi nhận về dòng
nhạc Việt trong nước và hải ngoại đã cho rằng có sự khác biệt, nhưng
theo Nhật Ngân thì hai dòng nhạc đều giống nhau, đặt căn bản trên sự
rung động của tâm hồn mình: "Tôi thật sự không biết đối với những tác
giả khác như thế nàọ Nhưng mà riêng tôi, thì tôi thấy khi mình gặp những
cái rung động nào đó xẩy đến với tâm hồn mình thì mình vẫn viết thoải
máị Tôi nghĩ trước năm 75 và sau năm 75 cũng đều giống nhau cạ Những
nguồn cảm hứng đến với tôi thì tôi có thể trọn vẹn đem tới được người
nghe." Ngay như dựa trên sự thay đổi về hoàn cảnh xã hội trước kia và
hiện nay, ông cũng không cho là có ảnh hưởng đến công việc sáng tác của
mình vì hiện nay ông vẫn sáng tác một cách đều đặn. Mức độ sáng tác của
Nhật Ngân được ông ví von như một cái máy xe hơi chạy đều nên không bị
trục trặc và rỉ sét. Trái với một vài nghệ sĩ cùng thời với ông, không
còn tìm thấy được hứng thú trong việc sáng tác hoặc không có dịp để phổ
biến tác phẩm mình.
Những kinh nghiệm cho những người tiếp nối
Nhật
Ngân cho biết cách hiệu quả nhất để phổ biến những ca khúc của những
người sáng tác hiện nay là qua phương tiện videọ Tuy nhiên đó không phải
là điều mà những trung tâm nhạc có thể thực hiện được một cách dễ dàng.
Vì phần lớn các trung tâm nhạc hiện nay vẫn dùng nhiều nhạc phẩm cũ,
trong khi có rất nhiều sáng tác mới từ khắp nơi được gửi đến. Về điểm
này, Nhật Ngân đưa ra những nhận xét "những trung tâm nhạc tốn kém nhiều
trong việc thực hiện một bài hát hoặc là một màn video chẳng hạn. Họ
làm ăn, cho nên họ chắc ăn hơn. Họ không muốn đánh bài với những tác
phẩm mới mà không biết có đi đến đâu không. Thật sự tôi cũng không dám
nói là mọi trung tâm đều nặng về thương mại. Thế nhưng phải "có thực mới
vực được đạọ" Tôi nghĩ là họ vẫn phải nghĩ đến chuyện sản phẩm của họ
có được yêu thích không. Thành ra khi lựa bài, họ rất là khó khăn. Khó
khăn vì nếu xài bài của người trẻ mà lỡ bài không ăn là họ mất credit,
sản phẩm bán không chạỵ Ðã tốn tiền mà không chạy, rồi sẽ khiến khán giả
bắt đầu sợ các sản phẩm có những bài nhạc không ăn khách."
Vấn
đề phổ biến những ca khúc mới của những tác giả trẻ cứ luôn ở trong
vòng lẩn quẩn. Một giải pháp tương đối hữu hiệu theo ông là nếu những
nhạc sĩ trẻ có khả năng thì nên tự mình thực hiện một clip video cho ca
khúc của mình để giới thiệu với các trung tâm như trong trường hợp của
nhạc sĩ Trịnh Nam Sơn trước kia đã thực hiện một clip video rất công phu
và tốn kém để giới thiệu tác phẩm của mình. "Mà khi ca khúc đó thật sự
được mọi người chấp nhận thì trung tâm họ sẽ bắt đầu từ từ chấp nhận cái
tên đó luôn." Nhật Ngân gọi đó là một sự đầu tư và là một sự hy sinh
đầu tiên để đẩy tác phẩm của mình lên. Hoặc theo như kinh nghiệm của
ông, nếu các nhạc sĩ trẻ muốn được các trung tâm lớn chú ý tới, cần phải
làm một băng nhạc hay một CD "demo" thật hay ở phòng thâu, nhờ những
giọng ca tên tuổi thu một hai nhạc phẩm của mình để gửi đếncác trung
tâm. Sau khi nghe băng nhạc mẫu đó các trung tân nhạc mới có thể quyết
định đưa vào chương trình của họ hay không. Nếu chỉ gửi đến họ những
nhạc phẩm viết hoặc in trên giấy, Nhật Ngân khẳng định kết quả chỉ là
một con số không. Vì theo ông phần lớn các trung tâm nhạc không có khả
năng nhìn bài để định giá được vấn đề nhạc phẩm đó có ăn khách hay
không.
Trước vấn đề nhạc trong nước lan tràn tại hải ngoại
Một
vấn đề khác hiện vẫn còn là một đề tài đang được bàn tán tới nhiều là
sự lan tràn của nhạc trong nước tại hải ngoạị Trước sự kiện này Nhật
Ngân đã đưa ra một số nhận xét của ông về những giọng ca cũng như những
sáng tác trong nước. Thêm vào đó là những lý do khiến những trung tâm
nhạc tại hải ngoại nhắm vào việc khai thác những tác phẩm đó: "Thật sự
thì nhạc trong nước trong thời gian vừa rồi rộ ra ở ngoài, thì mình công
nhận là trong đợt đó, trong nước có một số bài có vẻ nghe được, có vẻ
ăn khách đối với quần chúng. Sự kiện được mọi người thích thì cũng đúng
thôị Vì bài dễ nghe, có một chiều hướng tương đối khác với sáng tác bên
nàỵ Thứ đến là các giọng ca bên đó rất rất thích hợp với các loại bài
đó. Các trung tâm bên này xử dụng lại những bài hát đó là vì những bài
đã được lăng xê rồi, thành họ mạnh bạo thu thanh với nhữnggiọng hát ở
hải ngoạị Nhất là vấn đề tác quyền gần như không có, cho nên mọi người
đều sẵn sàng làm thôi. " Tuy nhiên theo ông sự tràn ngập của nhạc trong
nước tại hải ngoại chỉ là một phong trào nhất thời, dấy lên từng đợt và
không có khả năng duy trì lâu dài vì "cho tới bây giờ đâu còn bài nào
nữa đâu. " Nhật Ngân còn nhấn mạnh thêm là dù trong nước có đông người
sáng tác thật sự, nhưng không phải lúc nào cũng có những nhạc phẩm haỵ
Riêng đối với những ca sĩ trong nước, ông đã không phủ nhận khả năng về
kỹ thuật của những tiếng hát nàỵ
Yêu đời và thoải mái
Hiện
nay sinh hoạt của nhạc sĩ Nhật Ngân là sinh hoạt của một người nhàn hạ,
trong niềm hạnh phúc gia đình cùng với những người con đã thành đạt và
một người vợ với công việc làm thường nhật về ngành y tá: "Sinh hoạt
bình thường của tôi là ngoài những giờ thể thao, buổi sáng cà phê ra thì
về nhà sáng tác, làm việc." Những giờ thể thao như ông nói là những giờ
đánh tennis từ sáng sớm đến gần 9 giờ sáng để cố gắng duy trì sức khỏe
tốt sau khi đã bị cắt đi hai phần ba bao tử để ngăn chận sự phát triển
của bệnh ung thư vào năm 1992. Tự nhận mình là một người được nhiều ưu
đãi, về mặ.t gia đình cũng như nghề nghiệp, Nhật Ngân - với một tính
tình luôn vui vẻ - có một cái nhìn rất lạc quan về cuộc đời, để từ đó
ông tiếp tục sống trong thế giới âm nhạc mà ông đã đóng góp không ít. Từ
tư tưởng lạc quan về cuộc đời đó, lý luận của Nhật Ngân trong âm nhạc
là cuộc sống bao giờ cũng rộng mở trước mặt. Cũng vì còn nhiều gắn bó
với cuộc đời mà Nhật Ngân đã thoát được bệnh ung thư bao tử và từ đó ông
còn cảm thấy yêu đời hơn nữa sau 40 năm tạo cho mình được một gia tài
âm nhạc lớn lao.
NS Lê Dinh, NS Nhật Ngân, NS Anh Bằng, NS Huỳnh Anh, NS Ngọc Chánh (Quận Cam, California 2009)
Trường Kỳ
**************************************
No comments:
Post a Comment